مالکیت خصوصی در اسلام (کتاب)« مالكيت خصوصى در اسلام» تأليف آيت الله میرزا علی احمدی میانجی در زمينه مالكيت خصوصى و فروعات فقهى و حقوقى مربوط به آن است. فهرست مندرجات۲ - ساختار ۳ - گزارش محتوا ۳.۱ - مقدمه ۳.۲ - بخش اول ۳.۲.۱ - ارث ۳.۲.۲ - دیه ۳.۲.۳ - مهر ومتاع ۳.۲.۴ - غصب ۳.۲.۵ - لقطه وعاریه ۳.۲.۶ - بیع و عتق ۳.۲.۷ - انفاق و وصیت ۳.۳ - بخش دوم ۳.۳.۱ - انواع زمین ۳.۳.۲ - نامه‌های پیامبر صلی الله علیه و آله ۳.۳.۳ - غصب زمین ۴ - پانویس ۵ - منبع ۱ - درباره مؤلفمرحوم آیت‌الله میرزا علی احمدی میانجی از عالمان معاصر و استادان حوزه علمیه قم بود که در علوم مختلفی از جمله تفسیر و فقه و تاریخ و حدیث مهارت داشت و آثار متعددی از خود بر جای گذاشت. وی به سال ۱۳۰۵ ش در روستای پورسخلو از توابع شهرستان میانه دیده به جهان گشود. به سال ۱۳۱۸ ش و در سن ۱۲ سالگی پدرش او را به میانه آورد و تحت تعلیم و تربیت آیت‌الله میرزا ابومحمد حجتی قرار داد. آیت‌الله میانجی نخست آموختن نحو را به تنهایی پیش استاد خویش آغاز کرد. او علاوه بر کتب علم نحو ، کتاب حاشیه در منطق ، معالم در اصول ، مطول در معانی و بیان و بخش‌های عمده شرح لمعه و قوانین الاصول را از محضر استاد خود فرا گرفت. وی همچنین از محضر آیت‌الله شیخ لطفعلی زنوزی و حاج میرزا مهدی جدیدی در میانه بهره برد. پس از آن عازم تبریز شد و از محضر آیت‌الله سید محمدحسین طباطبایی و نیز آیت‌الله میرزا رضی زنوزی بهره مند شد و پس از آن راهی حوزه علمیه قم گشت. در قم از محضر آیاتی چون بروجردی ، گلپایگانی ، محقق داماد و علامه طباطبایی بهره می‌جست. او در کنار تحصیل، با همکاری و همفکری تنی چند از دوستان خود از جمله مرحوم آیت‌الله سید مهدی روحانی اقدام به برگزاری بحث تفسیر هفتگی کردند . ۲ - ساختار كتاب در دو بخش اصلى به بحث درباره موضوع مالکیت خصوصی پرداخته است: بخش اول ادله مالكيت خصوصى به طور عموم و بخش دوم مالكيت خصوصى زمين و ادله آن با استفاده از برخى وقف‌نامه‌هاى پيامبر بررسى شده است. نويسنده با مراجعه به ادله( کتاب و سنت ) و نقد و بررسى گفتار فقها در صدد ارائه اين مطالب برآمده است. ۳ - گزارش محتوا در آغاز مختصرى از زندگينامه‌ى نویسنده و فعاليت‌هاى علمى او بيان شده; [۱]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۹.
۳.۱ - مقدمهپس از آن مقدمه‌اى درباره اصول مالكيت در اسلام و اينكه دین اسلام براى مالكيت خصوصى افراد احترام ويژهاى قايل است ارايه گرديده و بر اين نكته تأكيد مى‌شود كه شبهات مطرح شده در اين مورد توجيه عقلانى ندارد. [۲]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۲۱.
۳.۲ - بخش اولپس از آن در بخش اول كتاب تحت عنوان« ادله مالكيت خصوصى به طور عموم» نگارنده به زکات ، خمس ، انفال و فی‌ء اشاره كرده و آنها را به عنوان دلايلى از مالكيت خصوصى دانسته كه بعداً به طور مبسوط راجع به هريك از آنها و اينكه چگونه مى توان از آيات و روايات و ساير ادله قطعى و ديدگاه‌هاى فقهى مربوط به اين ابواب دلايل مالكيت خصوصى را استخراج نمود بحث مى‌كند. [۳]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۲۹.
۳.۲.۱ - ارثاو سپس به ادله قرآنى و روايى ارث ، به عنوان يكى ديگر از ادله مالكيت خصوصى اشاره كرده و وجه استدلال به اين آيات و روايات براى اثبات مالكيت خصوصى را بيان مى كند. [۴]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۳۲.
۳.۲.۲ - دیهدر ادامه نگارنده به دیه و آيات و روايات متناسب با آن اشاره كرده و ديه را نيز از ادله مالكيت خصوصى عنوان كرده و وجه اين دلالت را بيان نموده است. آنگاه به آيات و اخبار مربوط به دين اشاره نموده و ضمن ترجمه و شرح اين آيات و روايات وجه استدلال بر آنها مبنى بر دلالت داشتن آنها بر مالکیت خصوصی را تبيين مى‌نمايد. [۵]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۳۹.
۳.۲.۳ - مهر ومتاعنگارنده در فصل ديگرى از كتاب به مهریه زنان و آيات و روايات مربوط به متاع آنان در هنگام طلاق اشاره كرده و اهميت دادن اسلام به اين مسئله را از دلايل احترام گذاشتن به مالكيت خصوصى ارزيابى كرده است. [۶]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۵۲.
۳.۲.۴ - غصبدر فصل بعدى كتاب نگارنده به حرام بودن غصب اموال در اسلام اشاره كرده و آيات و روایت غصب را بررسى نموده و قسمتى از اخبار در مورد اموالى كه مورد نزاع واقع مى‌شوند و همچنين برخى از نامه‌هاى پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را در اين زمينه مورد تجزيه و تحليل فقهى قرار داده است. [۷]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۶۳.
وى ازمجموع اين مباحث و آيات و روايات دلايل مالكيت خصوصى را نتيجه مى‌گيرد.۳.۲.۵ - لقطه وعاریهبررسى احاديث مربوط به لقطه ( اشياء يا اموال پيدا شده) [۸]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۹۴.
و عاريه و بيان احكام آنها به عنوان ملك خصوصى و احترام به آن از مباحث بعدى كتاب است. [۹]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۹۷.
۳.۲.۶ - بیع و عتقتحليل اخبار مربوط به بیع [۱۰]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۱۰۰.
و عتق [۱۱]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۱۰۷.
و اينكه اين دو نيز از فروعات و ادله مربوط به مالكيت خصوصى بوده و مواردى كه از اخبار مربوط به آن مبنى بر مالك بودن بايع و مشترى استفاده ميشود نيز از مباحث بعدى كتاب است.۳.۲.۷ - انفاق و وصیتآيات و روايات انفاق [۱۲]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۱۱۵.
و وصیت [۱۳]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۱۴۳.
و كيفيت آنها نيز پايان بخش مطالب بخش اول كتاب است كه در اين مباحث نيز جنبه‌هايى از مالكيت خصوصى بيان شده است.۳.۳ - بخش دومدر بخش دوم ادله مالکیت زمين از آيات و روايات بيان شده. ۳.۳.۱ - انواع زمينو انواع زمين و راه‌هاى تملك و مالك شدن آن مورد تجزیه و تحليل قرار مى‌گيرد. [۱۴]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۱۵۳.
۳.۳.۲ - نامه‌هاى پيامبر صلى الله عليه و آلهدر همين راستا نگارنده به برخى از نامه‌هاى پيامبر صلى الله عليه و آله و مفاد موقوفات ايشان اشاره كرده و با توجه به مفاد اين موقوفات ادله مربوط به مالكيت خصوصى در اسلام و فقه شیعه را تبيين مى‌كند. [۱۵]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۱۵۶.
۳.۳.۳ - غصب زمينمباحثى درباره غصب زمين و احكام آن و شرايط احياى زمين هاى موات و در نتيجه مالك شدن اين زمين‌ها كه از فروع و مصاديق مالكيت خصوصى است، از مباحث پايانى اين كتاب مى‌باشد. [۱۶]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۲۷۳.
كتاب داراى ۳۰۴ صفحه بوده كه در پايان آن فهرستى از منابع و مصادر مورد استفاده و در ابتداى آن فهرستى از مندرجات و موضوعات كتاب ذكر شده است. [۱۷]
مالكيت خصوصى در اسلام، ميرزا على احمدى ميانجى، ج۱، ص ۳۰۰.
۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی |